Gül, Rosaceae familyasının Rosa cinsinin odunsu, çok yıllık, dikenli çalılarına ve sarmaşıklarına verilen ortak bir isimdir. Gül, dünya genelinde popüler bir bahçe bitkisi olduğundan mevcut çeşitlerin sayısını belirlemek neredeyse imkansızdır. Türkiye ve Doğu Ege Adaları florasında büyüyen 24 Rosa türleri tanımlanmaktadır. [1]
Türkiye’de gül üretimi, mazisi çok eski dönemlere dek uzanan kıymetli değerlerimizdendir. Anadolu’da gül üretimi tarihi, güllerin peyzaj değerinin yanı sıra; tıbbi, gıda, boya ve aromatik amaçlarla üretimine de dayanmaktadır.
Türkiye’de farklı illerde gül üretimi için denemeler ve teşvikler yapılmasına karşın Göller Yöresi dışında kalan bölgelerde gül üretimi yeterli sayıya ulaşamamıştır. Bu sebeple Göller Yöresi özellikle gül tarımına dayalı bir ekonomik yapıya sahiptir.
Göller Yöresi’nde üretilen Isparta gülü bölge ile özdeşleşen bir gül çeşitidir. Isparta ekonomisinin en önemli üretim kaynağı olan Isparta gülü; kokusu ve çeşitli özellikleri ile dünyadaki pek çok gül çeşidinden ayrılmaktadır. Isparta gülünden elde edilen ürünler; nihai ürün ve hammadde olarak pek çok ülkeye ihraç edilmektedir.
Ham madde olarak gül üretiminin yanı sıra, dünyanın önde gelen parfüm ve kozmetik üreticilerinin en önemli gül yağı üreticisi de Isparta’dır. Dünya’nın farklı noktalarına ihraç edilen ve pek çok alanda kullanılan Isparta güllerin ismi literatüre ‘’Isparta Gülü’’ ismi ile girerek markalaşmıştır.
Türkiye’de üretilen gül çiçekleri, gül suları ve gül yağları, ruhsal, psikolojik ve fiziksel etkileri nedeniyle; gıda, güzellik, tedavi, bakım ve süs alanlarında kullanılmaktadır. Güller, bebek mamalarında ya da büyükler için hazım kolaylaştırıcı ve ishal giderici tariflerde sıklıkla yer almaktadır.
Sarı altın olarak bilinen gül yağı ve hediyelerin en güzel olarak anlamlandırılan güllerin Türkiye’nin dünyada tanınmasında rol alan ürünlerden biri olduğu bilinmektedir.
Anavatanının Orta Asya olduğu bilinen ve 5000 yıllık tarihi olan gül, ticaret yolları ile dünyanın dört bir yanına ulaşmıştır. Güzel kokusu, tıbbı değerleri ve yağı ile antik çağlardan günümüze dek kullanılan gül, vazgeçilmez bir çiçek olmuştur. [2]
Fosil kayıtlar, Rosa gül türlerinin gezegende 40 milyon yıldır var olduğunu göstermektedir. Mezopotamya çivi yazısı tabletlerdeki en eski kayıtlar, gülün insanlar tarafından yaklaşık 5.000 yıl önceden beridir bilindiğini ve kullanıldığını ifade eder. [3]
Akad Kralı I. Sargon (MÖ 2684 – 2630) hakkında yazılan bir tablette; Kral’ın askeri seferler sırasında Dicle Nehri’nin karşısındaki ülkelere gül fidanı hediye ettiği kaydedilmektedir. [3]
Asur tabletleri de gül ve gül suyunu kullanımını anlatan yazıları ile dönemin gül kullanımına dair önemli bilgiler vermektedir. Çivi yazısı bu metinler, güllerin doğrudan damıtılmadığı kokusunu elde edebilmek amacıyla suyla kaynatıldığını da göstermektedir.
Antik dönemde, Romalılar, Yunanlılar ve Fenikeliler tarafından oldukça kıymet gören gül bahçelerinin, buğday tarlaları ve meyve bahçeleri ile denk tutulduğu bilinmektedir. [3]
Günümüzde dini ve tasavvufi anlamda değerini koruyan gül çiçekleri, Müslüman geleneklerinde büyük bir önem taşımaktadır. Doğu- Müslüman şairlerinin kullandıkları en önemli sembollerden olan gül çiçeği sembolü; toprağa kök salmış dikenli dalın üzerinde duran gül çiçeklerinin saflığını ve Allah’a giden tasavvufi yolu ifade etmektedir.
Gül çiçeği aynı zamanda; teri gül kokan, Peygamber Muhammed’in bir simgesi olarak görülmekte ve dini ritüellerde kullanılmaktadır.
Gül bakımı gerekli koşullar sağlandığında oldukça kolay olarak değerlendirilmektedir. Drenajı yüksek, bol güneş alan verimli topraklarda yetiştireceğiniz gül fidanlarının sağlıklı ve etkileyici çiçeklere sahip olması kaçınılmazdır.
Gül fidanınızın dikimi ve düzenli olarak budanması güllerinizin sağlıklı gelişimi için büyük rol oynar.
Gül yetiştiriciliğinde dikkat edilmesi gereken en büyük husus güllerinizin düzenli olarak bakımının sağlanmasıdır. Gül yetiştiriciliğinde; güllerinizin sulama düzeni, gübreleme düzeni ve toprak değişimi sağlıklı bir gül bakımının olmazsa olmazıdır.
Gül fidanı dikiminiz için; dikim deliği, bitkinin köklerini barındıracak kadar derin ve geniş olmalıdır. Güller ıslak toprakta sağlıklı gelişim gösteremez bu sebeple dikim alanının drenajının iyi olması gerekmektedir.
Gül fidanı dikim alanınızda bulunan toprağınıza bol miktarda turba yosunu, bahçe kompostu ve diğer organik maddeler eklemeniz gül fidanınızın ihtiyacı olan besinlere sahip olmasını sağlayacaktır.
Gelişen gül fidanınızı düzenli olarak budamak daha sağlıklı görünen çiçekler elde etmenizi sağlar. Çift budama makası ve budama eldivenleri ile gül fidanınızın zayıf düşen kurumuş yapraklarını ve dallarını budayabilirsiniz.
Gül çiçeklerinin damıtılması ve ekstraksiyonu ile elde edilen gül suyu ve gül yağı; kozmetik, parfüm ve gıda endüstrisinin en değerli hammaddelerindendir.
Yağ üretimi için kullanılan Isparta gül çiçeği; Rosa Damascena Mill, kendine özgü kokusu ile kozmetik ve parfüm endüstrisi için faydalanılan en önemli kokulu gül çeşididir. Ticari değeri en yüksek olan gül çeşitleri; “Pembe yağ gülü”, “Şam gülü”, “Kazanlık gülü”, “Damask gülü” “Isparta gülü” ve “Muhammedi gülüdür.
Ticari değeri oldukça yüksek olan yağ güllerinin Türkiye, Bulgaristan, İran, Hindistan ve Fas başta olmak üzere birçok ülkede üretimi, damıtılması ve ekstraksiyonu yapılmaktadır.
Ülkemizde yağ gülü üretim alanlarının %77.3’ü Isparta ilinde yer almaktadır. Göller Yöresinde rakıma bağlı olarak değişim gösteren çiçeklenme sezonunu; Mayıs ayının ilk haftasından başlamakta ve Temmuz ayının ilk haftasına kadar devam etmektedir. Çiçeklenme sezonu içerisinde faaliyet gösteren 20’den fazla damıtma ve ekstraksiyon tesisinde; gül suyu, katı gül yağı (gül konkreti) gül yağı ve gül absolütü üretimi gerçekleştirilmektedir.
REF:
[1] https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/194002
[2] https://isparta.ktb.gov.tr/TR-71130/turkiyenin-gul-bahcesi.html
[3] https://sarkac.org/2017/10/kokulu-gullere-tarihsel-bir-bakis/
